Nibiru, hay còn gọi là Hành tinh X, là một khái niệm gây tranh cãi trong văn hóa đại chúng, thường được gắn với các thuyết âm mưu về ngày tận thế. Được cho là một hành tinh khổng lồ ẩn trong Hệ Mặt Trời, Nibiru được đồn đại sẽ va chạm hoặc đi qua gần Trái Đất, gây ra thảm họa toàn cầu như động đất, lũ lụt, hay sự đảo cực từ. Dù không có bằng chứng khoa học xác thực, câu chuyện về Nibiru vẫn thu hút sự chú ý nhờ những câu chuyện thần thoại cổ đại, các tuyên bố từ những người tự xưng là tiên tri, và sự lan truyền trên Internet. Vào năm 2025, với sự quan tâm ngày càng tăng về thiên văn học và các mối đe dọa từ không gian, câu chuyện về Nibiru tiếp tục được nhắc đến, dù bị giới khoa học bác bỏ.
Nibiru là gì?
Nibiru là tên của một hành tinh giả thuyết được cho là tồn tại ở rìa Hệ Mặt Trời, với quỹ đạo elip dài, ước tính 3.600 năm để hoàn thành một vòng quanh Mặt Trời. Khái niệm này lần đầu xuất hiện trong cuốn sách The Twelfth Planet (1976) của Zecharia Sitchin, người tuyên bố dịch các văn bản cuneiform Sumer cổ đại, mô tả Nibiru là quê hương của một chủng tộc ngoài hành tinh gọi là Anunnaki. Theo Sitchin, Anunnaki đã đến Trái Đất hàng nghìn năm trước, tạo ra loài người thông qua kỹ thuật di truyền.
Năm 1995, Nancy Lieder, người sáng lập trang web ZetaTalk, tuyên bố nhận được thông điệp từ người ngoài hành tinh ở hệ sao Zeta Reticuli, cảnh báo rằng Nibiru sẽ va chạm Trái Đất vào tháng 5/2003, gây đảo cực vật lý và hủy diệt nhân loại. Khi dự đoán thất bại, ngày tận thế được đẩy lùi sang năm 2012, liên kết với sự kết thúc của lịch Maya. Các dự đoán khác vào năm 2017 và 2018 cũng không thành hiện thực. Dù bị bác bỏ, Nibiru vẫn được nhắc đến như một biểu tượng của sự hủy diệt trong văn hóa đại chúng, từ phim ảnh (Star Trek Into Darkness, 2013) đến các diễn đàn trực tuyến.
Nguồn gốc lịch sử và thần thoại
Khái niệm Nibiru bắt nguồn từ các văn bản Sumer và Babylon cổ đại, nơi “Nibiru” được nhắc đến như một điểm giao nhau (crossing) hoặc một ngôi sao/thần liên quan đến sao Mộc (Marduk). Sitchin diễn giải Nibiru là một hành tinh riêng biệt, nhưng các nhà sử học và ngôn ngữ học, như Michael S. Heiser, bác bỏ, cho rằng Sumer chỉ biết đến năm hành tinh (Sao Thủy, Sao Kim, Sao Hỏa, Sao Mộc, Sao Thổ) và không có khái niệm về một hành tinh thứ 12. Văn bản Sumer cổ nhất, như Enuma Elish, không đề cập Nibiru như một hành tinh có quỹ đạo 3.600 năm hay liên quan đến Anunnaki.
Năm 1982, The New York Times đăng bài về một vật thể bí ẩn ảnh hưởng đến quỹ đạo Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương, dẫn đến giả thuyết về Hành tinh X. Tuy nhiên, các quan sát sau đó, bao gồm dữ liệu từ tàu Voyager 2, cho thấy các bất thường này là do sai số đo lường. Dù vậy, bài báo này đã khơi dậy các thuyết âm mưu về Nibiru. Các sự kiện thiên văn như sao chổi Hale-Bopp (1997), Elenin (2011), và ISON (2013) bị nhầm lẫn với Nibiru, dù chúng chỉ là các vật thể nhỏ, không đủ sức gây thảm họa.
Cơ sở khoa học: Nibiru có thực sự tồn tại?
Bằng chứng khoa học bác bỏ
Các nhà thiên văn học, bao gồm NASA và Caltech, khẳng định không có bằng chứng về một hành tinh như Nibiru. Một hành tinh lớn với quỹ đạo 3.600 năm, nếu tồn tại, sẽ gây ra các rối loạn hấp dẫn rõ rệt lên các hành tinh khác, đặc biệt là Sao Mộc và Sao Hải Vương. Theo định luật thứ ba của Kepler (( T^2 \propto a^3 ), với ( T ) là chu kỳ quỹ đạo và ( a ) là bán trục lớn), một hành tinh ở khoảng cách xa như vậy sẽ không thể đi qua Hệ Mặt Trời trong thời gian ngắn mà không bị phát hiện.
NASA đã sử dụng kính viễn vọng hồng ngoại WISE (2009-2011) để khảo sát Hệ Mặt Trời và không tìm thấy vật thể nào giống Nibiru. Năm 2014, WISE chính thức bác bỏ giả thuyết Tyche – một hành tinh giả thuyết khác, tương tự Nibiru nhưng không gây hại. Nhà thiên văn học Mike Brown (Caltech) nhấn mạnh rằng một hành tinh lớn như Nibiru, nếu đến gần Trái Đất, sẽ làm lệch quỹ đạo Mặt Trăng và các hành tinh, điều chưa từng được ghi nhận. Các sao chổi như Elenin (đường kính 3 km) hay ISON (đã tan rã năm 2013) không đủ khối lượng để gây thảm họa.
Planet Nine và sự nhầm lẫn
Năm 2016, Konstantin Batygin và Mike Brown (Caltech) đề xuất giả thuyết Planet Nine, một hành tinh có khối lượng gấp 5-10 lần Trái Đất, nằm ngoài vành đai Kuiper, với chu kỳ quỹ đạo 10.000-20.000 năm. Planet Nine được suy ra từ các bất thường trong quỹ đạo của các vật thể trans-Neptunian, như Sedna (chu kỳ 11.000 năm). Tuy nhiên, Planet Nine khác hoàn toàn Nibiru: nó không đi vào Hệ Mặt Trời trong, không đe dọa Trái Đất, và chưa được quan sát trực tiếp. Các kính viễn vọng như Keck, Subaru, và Đài quan sát Rubin (Chile) đang tìm kiếm Planet Nine, nhưng đến năm 2025, chưa có xác nhận.
Một số thuyết âm mưu nhầm lẫn Planet Nine với Nibiru, dù Batygin và Brown khẳng định Planet Nine không liên quan đến các dự đoán tận thế. Các giả thuyết khác, như Nibiru là một sao lùn nâu hoặc hố đen nguyên thủy, cũng bị bác bỏ do thiếu bằng chứng và vi phạm các định luật vật lý.
Các thuyết âm mưu và dự đoán tận thế
Dự đoán của Nancy Lieder
Nancy Lieder, thông qua ZetaTalk, tuyên bố Nibiru là một hành tinh gấp bốn lần Trái Đất, sẽ gây đảo cực vật lý (physical pole shift) vào năm 2003, khiến Trái Đất ngừng quay 5,9 ngày và hủy diệt nhân loại. Khi dự đoán thất bại, Lieder cho rằng cô cố tình đưa ra ngày sai để tránh hoảng loạn và liên kết Nibiru với năm 2012, trùng với lịch Maya. Các dự đoán khác vào năm 2017 (David Meade) và 2018 cũng không xảy ra. Lieder bị chỉ trích vì thiếu bằng chứng khoa học và dựa vào các tuyên bố siêu nhiên.
Liên kết với thiên văn học
Các sự kiện thiên văn thường bị liên kết sai lầm với Nibiru. Năm 2011, sao chổi Elenin được cho là Nibiru, dù nó chỉ cách Trái Đất 0,23 AU (34,9 triệu km) và tan rã gần Mặt Trời. Tương tự, sao chổi ISON (2013) bị nhầm lẫn, nhưng đã phân rã hoàn toàn. David Meade, một nhà lý số học tự xưng, dự đoán Nibiru sẽ xuất hiện vào ngày 23/9/2017, dựa trên một “sự thẳng hàng chiêm tinh” ở chòm sao Xử Nữ, nhưng không có hiện tượng nào xảy ra. NASA liên tục bác bỏ, nhấn mạnh rằng nếu Nibiru tồn tại, nó đã được phát hiện từ lâu bởi các kính viễn vọng nghiệp dư và chuyên nghiệp.
Tâm lý và truyền thông
Theo nhà thiên văn David Morrison (NASA), các thuyết âm mưu về Nibiru lan truyền mạnh do tâm lý sợ hãi ngày tận thế và sự phổ biến của Internet. Morrison nhận được hàng trăm email mỗi tuần từ công chúng, bao gồm cả trẻ em lo sợ tự tử vì tin Nibiru. Các video YouTube và trang web như Planetxnews.com khuếch đại tin đồn, thường sử dụng hình ảnh giả mạo hoặc các vệt sáng từ khí quyển để tuyên bố “phát hiện” Nibiru. Sự thiếu hiểu biết về thiên văn học và niềm tin vào thuyết âm mưu (như NASA che giấu thông tin) khiến câu chuyện Nibiru tồn tại dai dẳng.
Tác động văn hóa và xã hội
Nibiru đã trở thành biểu tượng trong văn hóa đại chúng, xuất hiện trong phim ảnh, sách, và trò chơi điện tử. Trong Star Trek Into Darkness (2013), Nibiru là một hành tinh hư cấu với rừng đỏ và núi lửa siêu lớn. Trong phim 2012 (2009), dù không nhắc trực tiếp, ý tưởng về thảm họa toàn cầu lấy cảm hứng từ Nibiru. Các diễn đàn như Reddit (r/AlternativeHistory) và nhóm Facebook như Nibiru Uncut News tiếp tục thảo luận về Nibiru, với một số người tin rằng nó là một “tàu vũ trụ thế giới” chứa các thành phố ngoài hành tinh.
Tại Việt Nam, dù Nibiru ít được biết đến hơn, một số cộng đồng yêu thích UFO và thuyết âm mưu đã thảo luận về nó trên các diễn đàn như Voz hoặc Tinh Tế, liên kết Nibiru với các hiện tượng thiên nhiên như bão lớn ở miền Trung. Tuy nhiên, các nhà khoa học Việt Nam, như PGS.TS Nguyễn Đức Phường (Hội Thiên văn và Vũ trụ Việt Nam), khẳng định Nibiru là giả thuyết không có cơ sở, khuyến khích công chúng tìm hiểu từ các nguồn uy tín như NASA hoặc Hội Thiên văn Việt Nam (VACA).
Nibiru cũng ảnh hưởng đến tâm lý xã hội, gây lo lắng không cần thiết. Morrison ghi nhận nhiều trường hợp trẻ em sợ hãi vì tin đồn tận thế, nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục khoa học để chống lại thông tin sai lệch.
Ứng dụng sáng tạo và ý nghĩa hiện đại
Dù không có thật, Nibiru truyền cảm hứng cho nhiều sáng tạo:
- Giáo dục khoa học: Các tổ chức như NASA và VACA sử dụng câu chuyện Nibiru để giáo dục về thiên văn học, giải thích cách xác định hành tinh qua kính viễn vọng và phân biệt khoa học với giả khoa học. Các ứng dụng như Sky Tonight giúp người dùng hiểu về quỹ đạo hành tinh thực tế.
- Văn học và nghệ thuật: Nibiru là nguồn cảm hứng cho tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, như The Twelfth Planet của Sitchin (bán hơn 5 triệu bản trên toàn cầu) và các phim tài liệu về Anunnaki. Các nghệ sĩ Việt Nam có thể tạo ra tranh hoặc phim ngắn về Nibiru, kết hợp thần thoại cổ đại và khoa học viễn tưởng.
- Du lịch thiên văn: Các sự kiện thiên văn như nguyệt thực toàn phần 2025 tại Việt Nam là cơ hội để quảng bá du lịch, kết hợp quan sát bầu trời với câu chuyện Nibiru như một cách thu hút khách du lịch yêu khoa học.
- Công nghệ và truyền thông: Các mô hình 3D về Hệ Mặt Trời, tích hợp AI để dự đoán quỹ đạo, giúp bác bỏ các tuyên bố về Nibiru. Các chiến dịch truyền thông của NASA, như Ask an Astrobiologist, sử dụng mạng xã hội để giải thích khoa học một cách dễ hiểu.
Câu hỏi thường gặp về Nibiru
Nibiru có thực sự tồn tại không?
Không, không có bằng chứng khoa học nào về Nibiru. NASA và các nhà thiên văn học xác nhận rằng một hành tinh như Nibiru sẽ gây rối loạn quỹ đạo rõ rệt, nhưng không có quan sát nào ghi nhận điều này.
Nibiru có phải là Planet Nine?
Không, Planet Nine là một giả thuyết khoa học về một hành tinh xa xôi (chu kỳ 10.000-20.000 năm), không đi vào Hệ Mặt Trời trong và không đe dọa Trái Đất, khác với Nibiru giả thuyết.
Tại sao NASA bị cáo buộc che giấu Nibiru?
Các thuyết âm mưu cho rằng NASA che giấu Nibiru để tránh hoảng loạn. Tuy nhiên, với hàng triệu kính viễn vọng nghiệp dư trên toàn cầu, một hành tinh lớn như Nibiru không thể bị ẩn giấu.
Nibiru có liên quan đến lịch Maya 2012 không?
Có, một số người liên kết Nibiru với sự kết thúc của lịch Maya năm 2012, nhưng các học giả bác bỏ rằng lịch Maya dự đoán ngày tận thế. Không có thảm họa nào xảy ra năm 2012.
Làm thế nào để phân biệt khoa học và giả khoa học về Nibiru?
Kiểm tra nguồn thông tin: các tổ chức uy tín như NASA, Caltech, hoặc VACA cung cấp dữ liệu đáng tin cậy. Tránh tin vào video YouTube hoặc trang web không có bằng chứng khoa học.
Kết luận
Nibiru – hành tinh bí ẩn được cho là đe dọa Trái Đất – là một câu chuyện hấp dẫn nhưng thiếu cơ sở khoa học. Từ nguồn gốc trong thần thoại Sumer đến các dự đoán tận thế của Nancy Lieder, Nibiru đã trở thành biểu tượng của sự tò mò và sợ hãi về vũ trụ. Dù không có thật, nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của tư duy phản biện và giáo dục khoa học. Vào năm 2025, khi Việt Nam chuẩn bị đón nguyệt thực toàn phần và các sự kiện thiên văn khác, việc hiểu rõ sự thật về Nibiru giúp chúng ta trân trọng vẻ đẹp của vũ trụ mà không bị cuốn vào những tin đồn vô căn cứ. Hãy hướng mắt lên bầu trời, nhưng hãy dựa vào khoa học để khám phá những bí ẩn thực sự của Hệ Mặt Trời.
Xem thêm:
