Mỗi khi mùa đông đến, gió mùa đông bắc lại thổi qua miền Bắc Việt Nam, mang theo cái lạnh se sắt và những thay đổi lớn về thời tiết. Đây là hiện tượng quen thuộc, nhưng bạn đã thực sự hiểu rõ gió mùa đông bắc là gì, nó đến từ đâu và ảnh hưởng thế nào đến cuộc sống, đặc biệt là sức khỏe?
Gió mùa đông bắc là gì?
Gió mùa đông bắc là loại gió lạnh đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở Việt Nam, chủ yếu ảnh hưởng đến miền Bắc và Bắc Trung Bộ. Dân gian thường gọi là gió bấc hay gió chướng, mang theo cái lạnh từ phương Bắc xuống. Đây là kết quả của khối không khí lạnh từ vùng áp cao Siberia, tràn qua Trung Quốc và đổ vào Việt Nam qua biên giới phía Bắc.
Nguồn gốc và cách hình thành
Gió mùa đông bắc bắt nguồn từ vùng Siberia, nơi nhiệt độ xuống rất thấp vào mùa đông do ít ánh nắng. Khối không khí lạnh dày đặc (áp cao Siberia) di chuyển theo hướng đông bắc – tây nam, mang theo cái lạnh đến Việt Nam. Hiện tượng này thường xuất hiện từ tháng 9 đến tháng 6 năm sau, mạnh nhất từ tháng 11 đến tháng 3. Khi tràn về, gió mùa đông bắc có thể kèm theo front lạnh, gây thay đổi đột ngột về nhiệt độ và độ ẩm.
Không giống các khu vực khác, gió mùa đông bắc ở Việt Nam có hai giai đoạn: lạnh khô (đầu mùa, độ ẩm thấp) và lạnh ẩm (cuối mùa, do tương tác với biển Đông, gây mưa phùn). Địa hình núi non và biển Đông cũng làm gió mùa trở nên đặc biệt hơn so với các nước láng giềng.

Đặc điểm nổi bật của gió mùa đông bắc
- Hướng gió: Thổi từ đông bắc, tốc độ 20-30 km/h, có thể đạt 40-50 km/h ở ven biển.
- Nhiệt độ: Giảm mạnh, có thể từ 25 độ C xuống còn 10-15 độ C trong vài giờ. Ở vùng núi cao như Sa Pa, nhiệt độ đôi khi dưới 0 độ C.
- Độ ẩm: Lúc đầu khô hanh, sau tăng lên gây mưa phùn, đặc biệt ở miền Bắc.
- Thời gian: Mỗi đợt kéo dài 3-7 ngày, với 4-6 đợt/tháng trong mùa đông.
- Cường độ: Có thể nhẹ (se lạnh) hoặc mạnh (rét đậm, rét hại).
Trong văn hóa Việt Nam, gió mùa đông bắc thường gắn với hình ảnh mùa đông khắc nghiệt, nhắc nhở mọi người chuẩn bị giữ ấm và bảo vệ sức khỏe.
Ảnh hưởng của gió mùa đông bắc đến thời tiết
Gió mùa đông bắc định hình mùa đông miền Bắc Việt Nam, mang đến cái lạnh đặc trưng và những thay đổi thời tiết rõ rệt. Hiểu được tác động của nó sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho các hoạt động hằng ngày, từ đi làm đến chăm sóc cây trồng.
Thay đổi nhiệt độ và độ ẩm
Khi gió mùa tràn về, nhiệt độ có thể giảm 5-10 độ C chỉ trong một đêm. Ở Hà Nội, nhiệt độ thường dao động từ 10-15 độ C, trong khi vùng núi như Lào Cai, Hà Giang có thể xuống dưới 5 độ C, thậm chí xuất hiện băng giá. Độ ẩm ban đầu thấp (dưới 60%), gây cảm giác khô hanh, nhưng sau đó tăng cao khi gió mang hơi nước từ biển Đông, dẫn đến mưa phùn kéo dài.
Các hiện tượng thời tiết đi kèm
- Rét đậm, rét hại: Nhiệt độ dưới 10 độ C ở đồng bằng hoặc dưới 5 độ C ở vùng núi, gây hại cho cây trồng, vật nuôi.
- Gió mạnh, sóng lớn: Ven biển có gió giật cấp 6-8, sóng cao 2-4 mét, ảnh hưởng đến ngư dân và giao thông đường thủy.
- Mưa phùn, sương mù: Thường xuất hiện ở nửa sau mùa đông, làm giảm tầm nhìn, tăng nguy cơ tai nạn giao thông.
- Phạm vi ảnh hưởng: Miền Bắc chịu tác động mạnh nhất, Bắc Trung Bộ có mưa lạnh, còn miền Nam ít bị ảnh hưởng hơn.
Dưới đây là bảng tóm tắt ảnh hưởng thời tiết theo khu vực:
Khu vực | Nhiệt độ trung bình | Hiện tượng chính | Thời gian ảnh hưởng mạnh |
---|---|---|---|
Miền Bắc | 10-15 độ C | Rét đậm, mưa phùn | Tháng 12-2 |
Bắc Trung Bộ | 15-20 độ C | Lạnh ẩm, gió mạnh | Tháng 11-3 |
Miền Nam | Gần như không đổi | Gió nhẹ, se lạnh | Hiếm |
Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến nông nghiệp (cây trồng chết rét), giao thông (đường trơn trượt), và cả sinh hoạt thường ngày.
Ảnh hưởng của gió mùa đông bắc đến sức khỏe
Gió mùa đông bắc không chỉ làm trời lạnh mà còn tiềm ẩn nguy cơ cho sức khỏe, đặc biệt với trẻ nhỏ, người già, hoặc những ai có bệnh mãn tính. Cái lạnh đột ngột dễ làm giảm sức đề kháng, tạo điều kiện cho bệnh tật phát triển.
Các vấn đề sức khỏe thường gặp
- Bệnh hô hấp: Không khí lạnh làm khô niêm mạc, tăng nguy cơ cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản. Số ca nhập viện vì hô hấp tăng 20-30% trong mùa gió bấc.
- Vấn đề da liễu: Da khô, nứt nẻ, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi. Gió bụi cũng dễ gây kích ứng mắt.
- Bệnh tim mạch, xương khớp: Lạnh làm co mạch máu, tăng huyết áp, nguy cơ đột quỵ. Người bị viêm khớp thường đau hơn khi trời rét.
- Khác: Mệt mỏi, mất ngủ do thay đổi nhiệt độ; trẻ em dễ bị tiêu chảy nếu không giữ ấm bụng.
Theo y học cổ truyền Việt Nam, gió mùa đông bắc mang “hàn tà”, dễ xâm nhập cơ thể nếu không giữ ấm đúng cách.
Những ai dễ bị ảnh hưởng?
- Trẻ em, người già: Hệ miễn dịch yếu, dễ mắc bệnh.
- Người làm việc ngoài trời: Nông dân, công nhân, ngư dân thường xuyên tiếp xúc với gió lạnh.
- Người có bệnh mãn tính: Hô hấp, tim mạch, viêm khớp cần đặc biệt cẩn thận.

Cách bảo vệ sức khỏe mùa gió lạnh
Để vượt qua mùa gió mùa đông bắc an toàn, bạn có thể áp dụng ngay những mẹo sau:
- Giữ ấm cơ thể: Mặc quần áo nhiều lớp, đội mũ, quàng khăn, đặc biệt khi ra ngoài. Tránh tắm nước lạnh vào sáng sớm hoặc tối muộn.
- Ăn uống lành mạnh: Bổ sung thực phẩm ấm như trà gừng, súp nóng, thực phẩm giàu vitamin C (cam, chanh) để tăng sức đề kháng.
- Vệ sinh tốt: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang để tránh bụi và virus lây lan.
- Tập luyện trong nhà: Yoga hoặc các bài tập nhẹ giúp giữ ấm cơ thể mà không cần ra ngoài.
- Theo dõi dự báo thời tiết: Cập nhật thông tin từ các ứng dụng uy tín để chuẩn bị trước mỗi đợt gió lạnh.
Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu như sốt cao, ho kéo dài, hoặc khó thở, hãy đến bác sĩ ngay để được xử lý kịp thời.
Kết luận
Gió mùa đông bắc là một phần không thể thiếu của mùa đông miền Bắc Việt Nam, mang theo cái lạnh đặc trưng và những thay đổi lớn về thời tiết. Hiểu rõ gió mùa đông bắc là gì, từ nguồn gốc, đặc điểm, đến tác động đến thời tiết và sức khỏe, sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho mùa lạnh. Đừng để cái lạnh làm bạn bất ngờ! Hãy giữ ấm, ăn uống lành mạnh và theo dõi dự báo thời tiết thường xuyên. Bạn có bí quyết nào để vượt qua mùa đông lạnh giá? Hãy chia sẻ ở phần bình luận để cùng nhau học hỏi nhé!
Xem thêm bài viết: