Capybara, hay còn gọi là chuột lang nước, là một trong những loài động vật gặm nhấm nổi bật nhất trên Trái Đất nhờ kích thước ấn tượng, tính cách hiền lành và sự phổ biến trên mạng xã hội. Với biệt danh “bộ trưởng ngoại giao” của thế giới động vật, capybara đã chiếm được cảm tình của nhiều người trên toàn cầu.
Capybara là gì?
Capybara (tên khoa học: Hydrochoerus hydrochaeris) là loài gặm nhấm lớn nhất thế giới, thuộc họ Caviidae và bộ Rodentia. Tên “capybara” bắt nguồn từ tiếng Guaraní “kapiÿva”, nghĩa là “con chuột cạn”, nhưng chúng thường được gọi là chuột lang nước do thói quen sống gần nước. Capybara có họ hàng gần với chuột lang nhà, chuột lang đá và xa hơn là chinchilla hay nutria. Chúng nổi bật với ngoại hình mũm mĩm, khuôn mặt dễ thương và tính cách hòa đồng, khiến chúng trở thành một hiện tượng được yêu thích trên mạng xã hội.
Một con capybara trưởng thành có chiều dài từ 1,2 đến 1,5 mét, cao khoảng 60 cm và nặng từ 35 đến 70 kg, thậm chí có thể lên đến 80 kg trong điều kiện lý tưởng. Con cái thường lớn hơn con đực. Chúng có thân hình tròn trịa, đầu ngắn, mắt và tai nhỏ nằm cao trên đầu, giúp quan sát khi bơi. Bộ lông ngắn, thô, màu nâu hoặc xám, cùng bàn chân có màng, hỗ trợ chúng bơi lội thành thạo.
Nguồn gốc và môi trường sống
Nguồn gốc
Capybara có nguồn gốc từ Nam Mỹ, được phát hiện lần đầu vào thế kỷ 16 bởi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Tên khoa học Hydrochoerus hydrochaeris nghĩa là “lợn sông” trong tiếng Hy Lạp, phản ánh lối sống bán thủy sinh của chúng. Capybara sinh sống chủ yếu ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới như Brazil, Venezuela, Colombia, Argentina, Peru và Uruguay, đặc biệt ở vùng Pantanal và đồng cỏ ngập nước Llanos.
Môi trường sống
Capybara là loài bán thủy sinh, thường sống gần các nguồn nước như sông, hồ, đầm lầy và rừng ngập mặn. Chúng thích các khu vực có thảm thực vật phong phú để ăn và ẩn náu. Nhờ bàn chân có màng và cấu trúc cơ thể thích nghi, capybara có thể bơi lội giỏi, thậm chí nín thở dưới nước tới 5 phút để trốn kẻ thù. Chúng sống theo bầy đàn từ 10 đến 20 cá thể, đôi khi lên đến 100 con trong mùa khô, giúp bảo vệ lẫn nhau trước các loài săn mồi như báo đốm, trăn anaconda hay cá sấu.
Đặc điểm sinh học và tập tính
Đặc điểm sinh học
- Kích thước và ngoại hình: Capybara có thân hình giống lợn nước, với lông ngắn, mềm, màu nâu hoặc xám. Răng cửa của chúng sắc nhọn và mọc liên tục, phù hợp với chế độ ăn thực vật. Mắt, tai và mũi nằm cao trên đầu, giúp chúng quan sát khi ngâm mình trong nước.
- Chế độ ăn: Là động vật ăn cỏ, capybara chủ yếu ăn cỏ, thực vật thủy sinh, vỏ cây và trái cây như dưa hấu, bí đỏ. Một con trưởng thành tiêu thụ khoảng 3-4 kg thực vật mỗi ngày. Đặc biệt, chúng có thói quen ăn phân của chính mình (coprophagy) vào buổi sáng để hấp thụ thêm protein và vi khuẩn có lợi, hỗ trợ tiêu hóa.
- Sinh sản: Capybara sinh sản quanh năm, tập trung vào mùa mưa khi thức ăn dồi dào. Thời gian mang thai kéo dài 130-150 ngày, sinh từ 1-8 con non, trung bình 4 con. Con non chào đời đã có lông, mở mắt và có thể đi lại ngay, giúp chúng sớm hòa nhập với bầy đàn.
Tập tính xã hội
Capybara là loài có tính xã hội cao, sống hòa thuận trong bầy đàn với một con đực đầu đàn, vài con cái và con non. Chúng giao tiếp bằng âm thanh như tiếng rít, gầm gừ hoặc tiếng kêu giống tiếng chó sủa. Đáng chú ý, capybara thân thiện với nhiều loài động vật khác, từ chim, rùa đến cá sấu, khiến chúng được mệnh danh là “bộ trưởng ngoại giao” của thế giới động vật. Hình ảnh capybara thư giãn bên các loài săn mồi đã trở thành biểu tượng “chill” trên mạng xã hội.
Vai trò và tác động của capybara
Trong tự nhiên
Capybara đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Chúng giúp duy trì thảm thực vật bằng cách ăn cỏ, đồng thời là nguồn thức ăn cho các loài săn mồi như báo đốm và trăn anaconda. Sự hiện diện của capybara ở vùng đất ngập nước góp phần bảo vệ môi trường sống của nhiều loài khác.
Trong đời sống con người
- Văn hóa và mạng xã hội: Capybara trở thành hiện tượng toàn cầu nhờ ngoại hình dễ thương và biểu cảm ngốc nghếch. Các video capybara tắm suối nước nóng ở Nhật Bản, ăn cỏ hay chơi đùa với động vật khác thu hút hàng triệu lượt xem. Ở Việt Nam, thú bông và mô hình capybara là mặt hàng “hot” trên các sàn thương mại điện tử.
- Nuôi làm thú cưng: Ở một số quốc gia, capybara được nuôi làm thú cưng nhờ tính cách hiền lành. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo không nên nuôi tự do vì chúng có thể phá hoại môi trường nếu thoát ra ngoài, và ve ký sinh trên cơ thể chúng có thể mang bệnh.
- Săn bắt và bảo tồn: Ở Nam Mỹ, capybara bị săn bắt để lấy thịt, lông và mỡ, nhưng chúng không phải loài bị đe dọa nhờ khả năng sinh sản nhanh. Trong môi trường nuôi nhốt, chúng có thể sống tới 12 năm, gấp đôi tuổi thọ ngoài tự nhiên (khoảng 7 năm).
Ứng dụng sáng tạo và ý nghĩa văn hóa
Capybara không chỉ là loài động vật mà còn trở thành biểu tượng văn hóa. Trong nghệ thuật và truyền thông, chúng xuất hiện trong phim hoạt hình, meme và sản phẩm thương mại như gấu bông, mô hình trang trí. Ở Nhật Bản, hình ảnh capybara tắm suối nước nóng (onsen) đã thu hút du khách đến các vườn thú như Izu Shaboten. Tại Việt Nam, từ tháng 6/2025, Thảo Cầm Viên Sài Gòn đã giới thiệu capybara trong khu “Vườn thú thân thiện”, cho phép du khách quan sát và chụp ảnh.
Capybara còn truyền cảm hứng về sự hòa hợp và bình yên. Tính cách thân thiện của chúng được ví như một bài học về sự hòa đồng trong xã hội. Các sản phẩm sáng tạo như mô hình 3D, đồ chơi capybara hay tranh vẽ minh họa đang ngày càng phổ biến, đặc biệt trong cộng đồng yêu động vật.
Câu hỏi thường gặp về capybara
Capybara có nguy hiểm không?
Không, capybara rất hiền lành và hiếm khi tấn công. Chúng thường chạy trốn hoặc lặn xuống nước khi gặp nguy hiểm, nhưng cần cẩn thận với ve ký sinh trên cơ thể chúng.
Capybara ăn gì?
Capybara chủ yếu ăn cỏ, thực vật thủy sinh, vỏ cây và trái cây. Chúng cũng ăn phân của chính mình để tái hấp thụ chất dinh dưỡng.
Tại sao capybara thân thiện với các loài khác?
Capybara có tính xã hội cao, sống hòa thuận trong bầy đàn và không xem các loài khác là mối đe dọa, giúp chúng dễ dàng kết bạn với chim, rùa hay thậm chí cá sấu.
Có thể nuôi capybara làm thú cưng không?
Có, nhưng cần điều kiện đặc biệt như không gian gần nước và chế độ ăn phù hợp. Tuy nhiên, việc nuôi capybara không được khuyến khích ở nhiều nơi do nguy cơ gây hại môi trường.
Capybara sống ở đâu tại Việt Nam?
Hiện tại, capybara không sống tự nhiên ở Việt Nam nhưng có thể được quan sát tại Thảo Cầm Viên Sài Gòn từ tháng 6/2025.
Kết luận
Capybara không chỉ là loài gặm nhấm lớn nhất thế giới mà còn là biểu tượng của sự dễ thương và hòa hợp. Với ngoại hình mũm mĩm, tính cách hiền lành và khả năng thích nghi tuyệt vời, chúng đã chinh phục trái tim của hàng triệu người. Từ vai trò sinh thái đến ảnh hưởng văn hóa, capybara là minh chứng cho sự đa dạng và thú vị của thế giới động vật. Việc hiểu và bảo vệ loài này không chỉ giúp duy trì hệ sinh thái mà còn mang lại niềm vui và cảm hứng cho con người.
Xem thêm:
